Pamor
Pamor.
Pamor is een bepaalde vorm van de decoratie en motieven of ornamenten op de Wilah van Tosan aji (Keris, speer, zwaard of Wedung en anderen). Deze decoratie wordt niet gevormd door snijwerk, inleg of bedekking, maar, door de smeedtechniek van verschillende metalen bij elkaar . Deze smeedtechniek werd alleen gebruikt door de smeden van de Indonesische archipel en de omliggende gebieden (Maleisië, Brunei, de Filippijnen en Thailand), Hoewel sommigen beweren dat,de oorsprong van deze techniek uit Tibet en Nepal afkomstig zou zijn, is wellicht waar, maar niet bewezen. Buiten de archipel (in het bijzonder Java ) komen we deze techniek niet tegen.
Perzische (Iran) zwaarden en messen met een op het oog gelijkende motieven (Damascering) komen voort uit het koolstofgehalte in het metaal.
Motieven bij oude Europese zwaarden zijn soms bij toevalligheid ontstaan, bij het smeden van met meerdere soorten metaal. Maar smeden met een vooropgezet motief is voorbehouden voor de Indonesische smid : Empu
Pamor
Uniek smeedwerk
Gemengd metaal
zichtbaar na 'wassing'
Pamor Techniek & Soort.
Pamor Mlumah en Pamor Miring.
Uitgaande van het technische aspect zijn er twee pamor soorten; vlak: Mlumah en (schuin) staande pamor: Pamor Miring. Pamor Mlumah zijn meestal glad aanvoelende patronen met namen als Wos Wutah , Ngulit Semanka en Udan Mas, en ga zo maar door.
Terwijl de tot (de staande) Pamor Miring motieven Adeg, Batu Lapak, Sodo Saeler, enz. worden gerekend
De eerste indruk is Pamor Miring niet glad, maar voelbaar en zichtbaar `geribbeld`. Door herhaaldelijke etsprocessen, en ouderdom kan dit nog extra geaccentueerd worden.
Schematische dwarsdoorsnede van wilah met vlakke pamor Mlumah (b) en staande Pamor Miring (o)
Voorbeeld Pamor Miring: Ililing warih (=stromend water)
Voorbeeld Pamor Mlumah: Kulit Semangka. (=meloenschil)
Een alternatieve manier om een Pamorpatroon naast pamor Mlumah en Miring is door materialen te smelten en te laten stollen van (niet afkomstig van meteoriet) een ander metaal met een lager smeltpunt , lager dan de smelttemperatuur van ijzer, over de wilah te gieten en met het uiteinde van bijvoorbeeld (bloem)blad van bijv kokosnoot, voordat de vloeibare materiaal is uitgehard te bewerken. Het resultaat is in het algemeen ruw wanneer aangeraakt en het gestolde heet Ngintip ( Intip=rijst korst).
Deze manier wordt alleen gebruikt door NIET uit kraton afkomstige maar, Desa Empu ookwel Empu Njawi genoemd. Nog een andere manier van het maken van een Pamor patroon is: Menyiramkan, waarbij vloeistof over het gloeiende metaal wordt gegoten, Dit wordt Pamor Nggajih (vet) genoemd omdat er uit ziet als dikke klodders gestold vet.
Pamor Rekan en Pamor Tiban.
Pamor Rekan zijn bedoelde pamormotieven; vooropgezet door de Empu. Pamor Tiban zijn motieven die bij “toevalligheid” ontstaan.
Pamor Munggul.
Velen beschouwen dit als geen echt pamor, daarnaast beschouwen anderen dit als een Pamor Tiban omdat dit niet opzettelijk gemaakt is.
Deze Pamor dier eruit ziet als een "pukkel" en ongeveer 1 mm dik is, en op het oppervlak van het blad ligt, hetzij ronde of ovale vorm. En kan zich over de gehele kling ; de Sor-Soran, Midden of punt, zowel aan de rand of in het midden bevinden.
Het wordt door velen als een goede Pamor gezien en is daarom gewild.
Het is niet met zekerheid te zeggen hoe deze Pamor ontstaat, maar waarschijnlijk is het een vervuiling of ander (harder) elelement wat zich in het metaal bevind.
Pamor Munggul.
Pamor Akhodiyat.
Soms ook Akordiyat, Kodiyat of Akadiyat genoemd . Deze vaak oude pamor ontstaat door uitvloeiing / smelten van het nikkel waarbij briljant wit- tot zilverkleurige pamorstukjes zijn waar te nemen.
Pamor Wos Wutah (=uitgestrooide rijst) met Akhodiyat.
Onterecht word deze uitvloeiing soms toegekend aan de eigenschap van het pamor materiaal zelf.
Pamor Akhodiyat ontstaat omdat het smeden van het Pamor bewust bij een bepaalde , juiste temperatuur is gedaan En daarom verheven aan Pamor Tiban, tot Pamor Rekan (vooropgezet) gerekend mag worden.
In Madura, wordt Pamor Akhodiyat meestal aangeduid met pamor "Dheling", En als het is verspreid over het oppervlak van Wilah wordt dit "Dheling Setong" genoemd.
Pamor Titipan.
Dit type Pamor staat niet op zichzelf; maar komt voor in combinatie met een een andere, meer dominant aanwezige pamor, o.a. Wos Wutah, Pulo Tirto of Pendaringan Kebak. Dit is een Pamor Tiban, door toevalligheid ontstaan .
Voorbeelden van Pamor Titipan zijn: Rahala, Dikiling, Inkal, Putri Kinurung, Gedong Mingkem, Jung Isi Dunya, Telaga Membleng enz. Het pamor is ondergeschikt aan andere aanwezige Pamor maar zijn duidelijk waar te nemen zoals: Kuta Mesir, Kul Buntet, Udan Mas, Watu Lapak enz.
Deze kleine "bij-Pamor" ontstaan toevallig tijdens het smeden van een ander vooropgezet Pamor.
Pamor Titipan.
Niet alle versieringen op de Wilah kunnen toegeschreven worden aan het Pamor. Naast de Pamor zijn er soms andere manieren gebruikt om de Wilah te versieren: SINARASAH, KINATAH en Kamelan
NIET-Pamor bewerkingen.
Kinatah.
Onder kinatah verstaan we gevijlde / gegraveerde versieringen op de Wilah; o.a florale decoratie, dieren en meer. Meestal bekleed met zilver of goud of andere metalen.
Kinatah op Gandja zijn meestal ornamenten als een olifant en leeuw , die gericht zijn naar de Ukiran. Andere Kinatha zijn de Naga, Singo Barong en florale ornamenten Long-lungan, pari sawuli, verspreid bloem enz.
Kinatah met gebruik van twee metalen meestal (goud en zilver) wordt "Silih Asih", genoemd , waarbij bijvoorbeeld de bloemen verspreid op de bladeren en de bloemen zijn verguld met zilveren overlaag. Kinatah die bijna het hele oppervlak van de Wilah versieren wordt “Kamarogan” genoemd
Sinarasah.
Sinarasah is decoratie waarbij vloeibaar metaal in speciaal daarvoor bestemde groeven ; dit kunnen figuren zijn maar ook geschreven tekst, Hierin wordt meestal een (edel) metaal, als koper,zilver en goud ingegoten. Deze techniek heet gewoonlijk "Inleg ". Beroemd om hun vervaardiging met "inleg" zijn de zwaarden uit Iran (Perzië).
Kamalan ; etsen
Deze manier om de Wilah te verfraaien, op een chemische manier, de traditionele manier met behulp van de Pelikaan, tegenwoordig met moderne chemische stoffen. ook veel scams zijn uitgevoerd met behulp van deze manier.
In principe tast deze techniek van etsen een gedeelte van het oppervlakte van de Wilah aan; hiermee kan een bijvoorbeeld een tekening of soms Arabisch inscripties worden aangebracht.
Op de Gandja kan ook Pamor voorkomen, soms met een andere naam of soort dan op de rest van de Wilah. Er komen wel minder Pamor variaties dan op de Wilah voor. Sommigen zeggen dat pamor op de Gandja ook geluk brengt.
Pamor op de Gandja.
Pamor Winih (=zaad)
Ziet eruit als een soort Udan Mas maar elke kant er zijn slechts één of twee circels, soms slechts één kant en een cirkel alleen. Het woord Winih is afgeleid van "zaad". Zoals de naam al suggereert, wordt dit pamor verondersteld de eigenschap hebben om "groeien" en hoop geeft. Dit in ogenschouw nemende is dit goed voor hen die handel drijven of zelfstandige zijn,want het is goed voor de ontwikkeling van kapitaal; geld
Pamor Sumbur (=Bron)
Hetzelfde als pamor Winih, maar met, minstens 3 bolletjes, en bezit dezelfde eigenschappen ( Tuah ) als pamor Udan Mas.
Boven: Pamor Winih
Onder: Pamor Sumbur
Pamor Mas Kemambang
Lijkt op een taart met lagen, Soms zijn er slechts twee lagen maar vaak zijn het meerdere lagen . Goed voor een heleboel mensen omdat het positief is op het vlak van betrekkingen.
Pamor Mas Kemambang
Pamor Tundung Mungsuh.
Deze Pamor vind je weinig terug op oude krissen, en dan meestal aan de punt. Op het oog ziet dit eruit als "gekantelde" bergen. Inhoud van deze Pamor is om gevaar, dreiging of vijanden af te weren.
Pamor Tundung Mungsuh
Pamor Wulung.
Dit is een Gandja zonder Pamor. Heeft als doel de kracht van de Pamor op de Wilah te versterken. Ook wordt aangenomen dat Pamor Wulung de functie heeft de Pamor te camoufleren; te verbergen als de Keris in de Waranka zit
Pamor Wulung
diverse Pamor vormen; vlnr: circel, hoekige en lijn vormen.
Voor het beoordelen van pamor gebruiken we de Javaanse aanduiding om eerste indruk te bepalen.
1. Mrambut: haar en vezelachtig, meestal bij Pamor Miring
2. Nggajih: zoals gestold vet
3. Mbugisan: het pamor is niet contrasterend; loopt niet duidelijk over.
4 Sanak: Pamor is niet duidelijk te zien
5. Sunk: Pamor is duidelijk waarneembaar, maar heeft dezelfde kleur/glans als rest metaal.
6. Ngintip: duidelijk gelaagd pamor, maar niet contrasterend, net als bij een schilderij waarbij de verf is opgebracht met een spatel.
Daarnaast speelt de hoeveelheid en hoeverre de Pamor "één" is met het basismateriaal een rol.
1. Pandes: Pamor is één met het basismateriaal, voelt en ziet er hetzelfde uit.
2. Milde pandes: Is één met het basismateriaal, maar voelt anders, bijv gladder aan.
3. Kumambang: Pamor is duidelijk anders, en niet één met basismateriaal, zowel voelbaar als zichtbaar.
Pamor naamgeving.
Over het algemeen dankt de pamor zijn naam, aan iets waarop het lijkt bijvoorbeeld pamor Parih sawulih (= paarse rijst, zoals een gedeelte van rijst) en Bawang Sebunkel (=ui). Maar sommige namen zijn ontstaan doordat ze overeenkomst hebben, met bepaalde objecten, zoals het Pamor Raja Abala Raja (=koning der koningen), of een specifieke naam hebben gekregen ongeacht het uiterlijk.
De namen kunnen op 2 manieren ontstaan: De empu wilde een bepaalde pamor maken, bijvoorbeel Ron Genduru, maar deze "mislukt" en ziet er uiteindelijk uit als Gangeng Kanyut. Sommige zijn van mening dat de naam zou eigenlijk Ron genduru moeten blijven heten, zoals bedoeld, anderen geven het de naam naar de vorm en soort pamor zoals het eruit ziet.
Combinatie van meerdere, duidelijk gescheiden Pamor patronen.
Sommige Tosan Aji vertonen een combinatie van twee of meerdere, gescheiden Pamor patronen, die gezamenlijk één pamor vormen. Deze 'secties' van pamor kunnen op de wilah boven of naast elkaar voorkomen, of aan de andere kant van de Wilah.
Deze pamor wordt éénvoudigweg Dwi Warna (= 2 kleuren) of Tri Warna (=3kleuren) genoemd, waarna wel de afzonderijke pamor wordt benoemd.
Als verschillende soorten Pamor, door elkaar heen lopen (niet gescheiden) is de meest dominant aanwezige Pamor bepalend voor de naam.
Boven: Pamor Dwi Warna Wos Wutah & Adeg
Onder: Pamor Tri Warna Tunggak Semi, Tambal & Adeg
PAMOR ASIHAN
“Overlopende” Pamor van de wilah naar de Gandja
Een (deel) van de pamor kan doorlopen van het blad naar de Gandja. Vaak zie je dit bij gandja iras, maar soms ook bij een apart gesmede gandja, dit wordt genoemd Pamor Asihan.
Pamor Asihan, loopt als 1 “kleed” , a.h.w. uitgevloeid door van de Wilah over de Gandja.
Indien het (vaak voorkomend op) pamor Ngulit Semanka betreft krijgt het de naam: Ngulit Semanka Asihan. Komt (in mindere mate) ook voor op Pamor Wos Wutah. De inhoud van dit pamor heeft te maken met inter-soortelijke relaties. Hoewel beide geen gekozen Pamor zijn, is Pamor Asihan wel gekozen, en niet voor iederen geschikt.
PANCURAN MAS
Dit Pamor loopt ook door op de Gandja
pamor Sada Saeler loopt op de ganja, waarna deze zich vertakt als een slangentong.
Pamor Asihan
Pamor Pancuran Mas
ADEG IRAS.
De Adeg pamor loopt door in de Gandja Deze extra Iras lijn word Adeg Iras genoemd,
Pamor Adeg Iras
Op elkaar lijkende pamorsoorten
Er zijn een aantal soorten pamor die erg op elkaar lijken, en vaak door elkaar wordt gehaald.
De meest vaak verwarde Pamor zijn, Wos Wutah Pulo Tirto en Pendaringan Kebak
Pamor Pulo Tirto lijkt veel zoals Wos Wutah, verschil is dat bij Pulo Tirto de ophopingen gescheiden van elkaar met met ongeveer 2 -3 cm tussenruimte, terwijl bij Pamor Wos Wutah de afstand ongeveer 1 cm is.
Pamor Pendaringan Kebak (= volle doos rijst) is ook vergelijkbaar met Wos Wutah, maar Pendaringan Kebak voller en dichter, en is over de hele Wilah; van onder tot boven en naar de randen toe.
Pamor Wos Wutah
Ook Pamor Adeg(=lijn), Mrambut(=haar) en Ilining Warih (=stromend water) lijken op elkaar.
Adeg zijn ononderbroken lijnen van de basis naar de punt . Dit is ook zo met Pamor Mrambut, maar de lijnen zijn gebroken / onderbroken op bepaalde plaatsen. Bij Pamor Ilining Warih zijn de lijnen vertakt op sommige plaatsen. Resume: is lijn ongebroken : pamor Adeg, onderbroken: Mrambut en Ilining Warih als lijnen vertakt zijn.