Mendak & Selut
De Mendak is een metalen conische sier-ring (meestal koper, zilver of goud) die over de peksi van de Wilah en de tussen de basis van de wilah en de benedenkant (Bunkul) van de Ukiran zit. De Mendak bestaat uit verschillende in elkaar passende delen, en kan zowel om de samenstelling, als om de vorm een meesterstukje van de goud- of zilversmeedkunst genoemd worden. We komen ook andere hoogwaardige materialen bijvoorbeeld gegoten brons en ivoor tegen maar ook éénvoudiger exemplaren van bijvoorbeeld hout, in vorm geslagen oude munten, e.d. tegen.
Mendak
Klein van formaat.....
....Groots tot in detail !
Zoals we ook verschillen aantreffen bij type van de keris, naar tijd en regio gebonden, geld dit ook voor de bekleding, waaronder de mendak van de keris. Hieronder enkele voorbeelden. foto's onder bron: http://www.vikingsword.com/vb/
Mendak Djogya type:
Mendak Djogya type:
Mendak Solo type:
Mendak Solo type:
Mendak Solo type:
Mendak Solo Type:
Mendak Solo type:
Selut
Soms komt er in combinatie met een mendak, nog een bolvormige versiering voor die aan, en een stukje over de onderzijde (Bunkul) van de Ukiran zit : De Selut. Deze metalen sierring is vaak van goud of zilver of een ander kostbaar materiaal bijv. ivoor. Vaak is de Ukiran a.d. Onderzijde iets versmald, en specifiek op de vorm van de bovenkant van de Selut mee gesneden.
​
Er zijn in feite 2 hoofdvormen :
-
Een wat groter, ovaler type genoemd naar de Mandarijn (citrus reticulata) : De Selut Njeruk Keprok en
-
Iets kleiner ronder type genoemd naar de limoen (citrus aurantifolia) : De Selut Njeruk Pecel.
De Selut Njeruk Keprok zou door zijn afmeting beter bij een warangka Gayaman passen dan de Selut Njeruk Pecel, maar beide combinaties komen voor.
Indeling naar vervaardiging:
Als de Selut uit meerdere metalen, aan elkaar gelaste delen is gemaakt wordt dit de Selut Trap-Trappan genoemd. De Selut Trap-trappan bestaat vaak uit een een raamwerk van geschikte vormen.
Al naar gelang de motieven zijn er diverse benamingen te geven:
-
Kembang oentoek oentoek (=schuim), Kembang Anggoer (druiveblad) en Tamparran (touw), Mrutu Sewu en Krawangan
Het raamwerk van de selut Trap-Trappan is vaak ingelegd met min of meer kostbare (edel)stenen.Vaak wordt bij een keris beschrijving, zeker als het een taxatie betreft, geen benaming genoemd, maar vermeld dat de Selut is ingelegd met stenen: Selut (tretes) Byur.
Gaat het om (afwisselend) wit en (rood) gekleurde stenen, dan wordt dit de Selut tretes Seling Mirah genoemd.
De Selut kan ook gedreven zijn: Tatahan. Naar gelang de motieven van het drijfwerk worden benamingen gegeven:
-
Semen Djlengoet, Wilaja, Koema Irawan, Loeng Gadoeng, Saton en Tlatjappan.
Selut Surakarta: Selut Krawangan, zilver met Inten, type Njeruk Keprok
Selut Djogya : type Njeruk Pecel, Tatahan zilver met florale motieven
Selut Java (recent) :Selut Mrutu Sewu type Njeruk keprok in koperlegering
Zoals gemeld wordt de Selut vaak gemaakt uit 1 of meerdere kostbare materialen. De prijs van een Selut kan variëren van een aantal euro's tot vele duizenden. Het gebruik van een Selut geeft ook iets aan over de sociale status en hoeveel de bezitter om zijn keris geeft.
De Selut op een Javaanse keris komen we vaker tegen bij de Surakarta/Solo keris dan bij de Djogykarta keris. En bij de Djogya keris is het type vaak ingetogender; We zien hier vaker de Selut type Njeruk Pecel, en Tatahan.
​